جنسیت مغز : تفاوت های جنسی مغز ما

آن مویر و دیوید جسل در کتابی با عنوان "Brain s.e.x" با تکیه بر مطالعات و تحقیقاتی که طی سال ها فعالیت دانشمندان مغز و اعصاب و همچنین محققان روانشناسی و روانپزشکی، صورت گرفته است، به توضیح تفاوت هایی در مغز انسان ها بر اساس جنسیت آنها پرداخته اند. در ایگوما برداشت و خلاصه ای از کتاب روانشناسی "جنسیت مغز" را می خوانید. این کتاب توسط مهدی قراچه داغی ترجمه شده است و در کتابفروشی ها در دسترس شما قرار دارد.

آيا ميدانيد كه مغز مردان و زنان چه تفاوت هايى دارند؟ 

شمارى از كسانى كه زنان و مردان را برابر ميدانند بر اين باورند كه ما بدون توجه به جنسيت خود ميتوانيم سرنوشتمان را رقم بزنيم و به آنچه ميخواهيم برسيم. اما عده اى ديگر واقع بينانه تر به اين موضوع نگاه ميكنند. آنها عقيده دارند، اگرچه ما هميشه ميتوانيم مسير خود را تغيير دهيم، ولي توانايى تغيير دادن زيست شناسى خود را نداريم و يا دست كم تاكنون به اين توانايى دست نيافته ايم.

دانشمندان مغز و اعصاب و پژوهشگران روانشناسی و مشاوره پس از بررسى درباره اسرار مغز به اين نتيجه رسيده اند كه آنچه مشخص مي كند زن باشيم يا مرد، مغز ماست. همانطور كه جسم زنان و مردان متفاوت است، مغز آنها نيز تفاوت هايى دارد. برخلاف تصور عموم، داشتن مغز زنانه يا مردانه تنها بسته به شرايط ژنتيكى نيست بلكه نقش اصلى را هورمون ها بازي ميكنند.

نقش هورمون ها در جنسیت مغز ما

حدود شش يا هفت هفته بعد از بسته شدن نطفه، نوزاد در رحم مادر تحت تاثير هورمون ها شكل مونث يا مذكر گرفته و مغز بر اين اساس رشد ميكند. بار ديگر هنگام بلوغِ جنسىِ دختران و پسران، هورمون ها وارد عمل شده و اين تفاوت ها را پررنگ تر نمايان ميكنند.

ساختار مغز ما در انديشه، يادگيرى، بينايى، بويايى، احساسات، برقرارى ارتباط، عشق، مهرورزى، پرخاشگرى، موفقيت يا شكست ما تاثير ميگذارد.

نوزادِ تازه متولد شده بدون اينكه در معرض سوگيرى هاى اجتماعى قرار گرفته باشد بسته به جنسيت خود رفتار متفاوتى نشان ميدهد. نوزادان دختر به لمس و صدا حساس تر هستند، با موسيقى زودتر آرام ميشوند و صدايى واحد را دو برابر بلندتر از پسرها ميشنوند. در كودكى دخترها زودتر زبان باز ميكنند و بيشتر مشتاق برقرارى ارتباط با بزرگترها هستند ولي پسرها محيط را جستجو ميكنند و به سياحت در دنياي اطرافِ خودشان ميپردازند.

اين حقيقت كه مغز دختران با كلام و مغز پسران با نمادها آشناتر است، ميتواند مبناي روشهاى آموزشى مناسب تر و خوشايندترى براى آنها باشد، با اين حال امروزه در مدرسه ها روش آموزش دختران و پسران تفاوتي ندارد و اين گاهي به ضرر يك جنس تمام ميشود.

در زمان بلوغِ جنسى باز هم هورمون ها تحت كنترل هيپوتالاموسِ مغز بيشترين تاثير را بر روى جسم و روان ما ميگذارند. در اين زمان ميزان هورمون مردانه ى تستوسترون در پسرها بيست برابر آن در دخترهاست، كه باعث سرعت در افزايش قد و ماهيچه سازى و توليد گلبول قرمز و انرژى زياد و افزايش پرخاشگرى و سلطه طلبى در پسرها ميشود. همچنين در دخترها توليد بيشتر هورمونهاى زنانه به اندامهاى آنها شكل داده و شروع عادت ماهانه و نوسانات شديد روحى و واكنش هاى احساسى را در پى دارد.

گاهى هم استفاده از داروهايى در دوران باردارى يا بروز مشكل يا تغييراتى در بدن، باعث ميشود كه هورمونِ مورد نياز تعيينِ جنسيتِ مغز كم و زياد شود و نتيجه ى آن تولد دخترانى با مغز مردانه تر و يا پسرانى با مغز زنانه تر است.

تفاوت در کارکرد نیمکره های مغز ما

همانطور كه گفته شد، مغز باعث ميشود كه زنها در توانمندى هاى كلامى و مردها در توانمندى هاى ديدارى و فضايى موفق تر عمل كنند. مغز ما از دو نيمكره ى چپ و راست تشكيل شده و اين دو بخش با هم در ارتباط اند. اما اين دو نيمكره و ارتباطشان با هم در زنان و مردان متفاوت است. در زنان تقسيم عملكرد در دو نيمكره آنقدرها مشخص نيست و هر دو سمت تقريبا به يك ميزان با توانمندى هاى كلامى و ديدارى سرو كار دارند ولي در مردان اين عملكرد تخصصى تر است. يعني توانمندى مغز مردان در سمت چپ كلامى و در سمت راست ديدارى است.

اين موضوع باعث ميشود مردها راحت تر بتوانند در يك زمان هم حرف بزنند و هم نقشه بخوانند چون هر كدام از اين فعاليت ها در بخش خاصى از مغز كنترل ميشوند و تداخلى در هم ندارند. ولي از طرفي اگر نيمكره ى چپ مغز آسيب ببيند مردان بخش زيادى از قدرت بيان و تكلم خود را از دست خواهند داد ولى در زنان بخش زيادى از اين توانايى حفظ خواهد شد.

پژوهشها نشان داده است كه دو سمت مغز ارتباطاتى با هم دارند و اطلاعاتى را مبادله ميكنند. اين ارتباطات و مبادله ى اطلاعات در زنان بيشتر از مردان است. مردان احساسات و عواطفشان را در سمت راست مغز خود نگهدارى ميكنند و همانطور كه گفته شد توانايى تكلم آنها در سمت چپ است. از آنجا كه اين دو بخش در مردان ارتباط محدودترى نسبت به زنان دارد، اين مبادله ى اطلاعات احساسى و كلامى كمتر ميباشد و حالا ميتوانيم بفهميم چرا ابراز احساسات و عواطف براي آقايان دشوارتر از خانم هاست.

همچنانكه وسعت اين ارتباطات موجب ميشود زنان بتوانند چندين مسئوليت را به طور همزمان به عهده بگيرند و از پس همه ى آنها بربيايند، از طرفى هم همين ارتباطاتِ زياد موجب عدم تمركز آنها بر روي يك مسئله ى خاص ميشود.

اين تفاوت ها از چند ساعت بعد از تولد در رفتار ما ظاهر ميشود و تا پايان عمر با ماست. 

شناخت تفاوت ها : حقوق برابر و متناسب با توانایی ها 

مردان به دنبال برترى و تسلط هستند و زنان به آنها اجازه ميدهند براي رسيدن به شرايط بهتر با هم رقابت كنند. مردها جنگ به پا ميكنند و زن ها در پى آرامش و امنيت و حفاظت از كودكانشان انجمن هاي ضد خشونت به راه مى اندازند. همه ى اينگونه رفتارها از تفاوت هاى جنسيتى مغز ما سرچشمه ميگيرند.

ما نميتوانيم اين تفاوت ها را حذف كنيم ولى ميتوانيم با شناخت توانايى ها و محدوديت هاى خود، كارايى مان را افزايش دهيم. ناديده گرفتن اين تفاوت هاى مغزى و جنسيتى خطر توليد خشم و دلسردى يا قضاوت ناعادلانه را در پى خواهد داشت. اينكه پسرها در رياضيات و رسيدن به سطوح اجتماعى بالاتر بهتر عمل ميكنند يا اينكه دخترها در روابط اجتماعى و درك احساسات و عواطف قوى تر هستند، نشان برترى يا ضعف هيچ يك از آنها نيست، بلكه اين حكايت شگفت انگيز زندگى و آفرينش است.

شايد بهترين راه براي رسيدن به برابرى، شناخت توانايى هاى جسمى و روحى زنان و مردان است كه موجب ميشود آنها حقوقى برابر و متناسب با نيازهايشان داشته باشند.

بهار پولاد _ روانشناس بالینی

(مقاله چاپ شده در هفته نامه سلامت، شماره ششصد)

دانشمندان مغز و اعصاب و روانشناسان پس از بررسى درباره اسرار مغز به اين نتيجه رسيده اند كه آنچه مشخص ميكند زن باشيم يا مرد، مغز ماست. همانطور كه جسم زنان و مردان متفاوت است، مغز آنها نيز تفاوت هايى دارد. برخلاف تصور عموم، داشتن مغز زنانه يا مردانه تنها بسته به شرايط ژنتيكى نيست بلكه نقش اصلى را هورمون ها بازي ميكنند.