یکی از اختلالات روانشناختی و مشکلات روحی که نام آن تقریبا به گوش همه آشناست افسردگی است. این مسئله انقدر همه گیر و ورد زبان ها شده است که بعضی ها خودشان آن را در خود یا اطرافیان تشخیص می دهند و حتی اقدامات درمانی را هم تجویز می کنند! اما اینکه بدانیم واقعا افسردگی چیست و چه علائمی دارد موضوع مهمی است و اینکه آیا درمانی هم دارد؟
افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال روانشناختی است که معمولا باعث ناتوانی افراد می شود. منظور از ناتوانی از لحاظ جسمی یا فیزیکی نیست بلکه از نظر روحی و روانی، افراد به سطحی میرسند که حوصله و انگیزه ای برای انجام هیچ کاری ندارند، حتی اشتیاقی به انجام کارهایی که قبلا از آن ها لذت می بردند هم ندارند.
بر اساس آمار جهانی میلیون ها نفر در جهان با افسردگی زندگی می کنند. شاید فکر کنید احساس بی حال و حوصله بودن یا غمناک بودن همان افسرده بودن باشد اما این، تصور اشتباهی است. افسردگی احساس بسیار عمیق و شدیدی از حالات مختلفی در انسان است که حتی می تواند در مواردی خطرناک و مرگبار باشد. به همین دلیل کمک کردن و درمان آن بسیار مهم است.
فرد دچار اختلال افسردگی شاید هیچگاه به فکر درمان آن نیافتد و حتی در مقابل اصرار و پیگیری اطرافیان برای مراجعه به روانشناس یا مشاور مقاومت کند. این هم به دلیل همان احساس پوچی و نا امیدی ناشی از این بیماری است که راهنمایی و درمان درست و به جا میطلبد و نه دلسوزی های نادرست که اغلب شرایط را بدتر می کنند.
اعلائم افسردگی چیست؟
وقتی می گوییم کسی افسرده است یعنی دچار یک حالت خلقی شدید شده است که می تواند شامل چند مورد از مواردی که در زیر به آنها اشاره شده است، باشد. افسردگی بر روی افکار، رفتار، احساسات، سلامتی جسمی، عملکرد فرد در محل کار، مدرسه و فعالیت های اجتماعی و خانوادگی و همچنین خوشحالی فرد، تأثیر زیادی دارد. باید توجه داشته باشید که داشتن یک یا چند مورد از این علامت ها حتما نشانه افسرده بودن نیست و از طرفی هم می تواند نشانه ای از افسردگی باشد ولی بهترین و مطمئن ترین راه برای فهمیدن آن، کمک گرفتن از مشاوره روانشناسی می باشد، کسی که علم و تجربه تشخیص این اختلال را دارد و می تواند برای درمان آن کمکتان کند.
بعضی از علائم افسردگی به این شرح هستند:
- بی حوصلگی
- احساس پوچی و نا امیدی
- اضطراب و بی قراری
- احساس همیشگی غم و اندوه
- درماندگی و بی ارزش بودن و یا احساس گناه
- شرمساری و خجالت
- فرار از فعالیت های روزانه کوچک و بزرگ
- بی علاقگی به هر چیزی که قبلا جزء علاقه مندی ها بوده
- بی میلی به انجام هر کاری حتی کارهای مورد علاقه یا ضروری
- بی خوابی و مشکل در خواب
- خواب زیاد و بیش از حد طبیعی
- احساس خستگی و کوفته بودن
- سرخوردگی، خشم و تحریک پذیری
- کم اشتها شدن یا غذا نخوردن
- پرخوری غیر قابل کنترل و غیر عادی
- کاهش یا افزایش قابل توجه وزن
- مشکلات گوارشی
- کم شدن و بی میلی نسبت به رابطه جنسی
- نداشتن تمرکز
- نداشتن انرژی
- اختلال در حافظه و به یاد آوردن جزئیات
- مشکل در تصمیم گیری
- ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران حتی نزدیکان
- رفتارهای اجتناب ناپذیر و خطرناک مانند سوء مصرف مواد
- افکار خودکشی یا خودآزاری
- و اقدام به خودکشی
البته بعضی ازین حالات خلقی در بعضی افراد به صورت عادت و یا حتی به دلایل خاصی به جز افسردگی وجود دارد و یا مدتی ایجاد می شود، که قابل اصلاح نیز می باشد، ولی اینکه آیا این علائم می تواند نشانه افسردگی باشد یا نه برمیگردد به دلایل ایجاد علائم، طول مدت آنها، تکرار و تداوم دوره های این علامت ها و مسائل دیگر. مثلا اگر چند روزی است که بی حوصله و بی انگیزه هستید نمی توانید این را نشانه افسردگی بدانید چون در فرد افسرده این نشانه ها باید برای مدتی طولانی و حداقل بیشتر از دو هفته ادامه داشته باشند.
افسردگی؛ انواع و دلایل زیادی دارد
انواع مختلف افسردگی وجود دارد، ولی نشانه های هر نوعی مشابه هستند، البته در علائم هر کدام تغییرات و تفاوت هایی وجود دارد. افسردگی می تواند دلایل مختلف روشن یا پنهان داشته باشد. برای مثال گاهی افسرده شدن در اثر یک اتفاق یا ضربه روحی پیش می آید و گاهی به مرور و بر اساس یک سری اشتباهات. علائم آن نیز گاهی روشن و واضح هستند و گاهی پنهان و ظریف.
ممکن است افسردگی در اثر رویداد های طبیعی زندگی ایجاد شود، برای مثال از دست دادن یکی از نزدیکان. افسردگی پس از زایمان و یائسگی، افسردگی و تغییرات خلقی فصلی، استرس ناشی از کار یا بیکاری و مشکلات مالی، ابتلا به بیماری های خاص مانند سرطان، ایدز و ...، قرار گرفتن در معرض بلایای طبیعی و خسارات ناشی از آن مانند از دست دادن خانه یا خانواده در سیل، زلزله و ...، انزوا و کناره گیری از جامعه، مصرف بعضی داروها، مشکلات در زندگی زناشویی و یا در خانواده، جدایی و طلاق، بعضی اخلاق ها مانند حسادت یا چشم و هم چشمی. در نوجوانان گاهی به دلیل عدم پذیرش اجتماعی؛ یا همان توانایی منطبق شدن نوجوان با ارزش های جامعه و همسالان، خطر افسردگی وجود دارد. در کودکان نیز مادران افسرده ممکن است موجب افسردگی کودک شوند.
راهنمای جامع تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) که هر چند سال یک بار با اصلاح و به روز می شود، همه انواع افسردگی را با علائم آنها توضیح داده است و حتی شیوع و پراکندگی آن در کشور ها و مناطق مختلف را مشخص کرده است. مثلا افسردگی فصلی در کشورهای بارانی و مرطوب بیشتر دیده می شود. روانشناسان و مشاوران متخصص از این راهنمای بین المللی به عنوان دایرة المعارف روانشناسی استفاده می کنند و افسردگی را تشخیص می دهند. سپس نوبت به درمان آن می رسد.
آیا افسردگی قابل درمان است؟
با توجه به اطلاعاتی که کسب کردید حالا شما میدانید که مدتی است از یک چند مورد از نشانه های افسردگی رنج می برید و برای حل این موضوع باید از یک متخصص بهداشت روانی مانند یک مشاور روانشناسی و یا مشاور فردی کمک بگیرید. افسردگی با مراقبت های مناسب درمان می شود و درمانگر می تواند با کمک خودتان افسردگی شما را درمان کند. او به شما میگوید که چطور افسردگی، بدن و ذهن شما را تحت تأثیر قرار می دهد و پیدا کردن راه های مقابله با این شرایط و بهبود سلامت روانی را به شما یاد می دهد. در صورت لزوم دارو هم تجویز خواهد کرد و یا شما را به روانپزشک متخصص معرفی خواهد کرد.
چه کسانی افسرده می شوند؟
طبق آمار جهانی، افسردگی در زنان بیشتر از مردان است و می تواند ریشه وراثتی هم داشته باشد به این معنا که احتمال ابتلا در افرادی که در خانواده افسردگی را تجربه کرده اند بیشتر میشود. اما این نه دلیل افسرده شدن کسی است که مادری افسرده داشته و نه دلیلی بر افسرده نشدن کسی است که در خانواده هیچ نشانی از اختلالات روانشناختی نداشته اند.
افسردگی پیر و جوان یا فقیر و ثروتمند نمیشناسد و چه بسا افراد معروف نیز ازین قاعده مستثنا نیستند. گاه به گاه خبر اعتیاد یا خودکشی سلبریتی ها را شنیده ایم و شاید از بعضی موارد شگفت زده هم شده ایم. یکی از این افراد دوست داشتنی رابین ویلیامز، هنرپیشه و کمدین مشهور و محبوب امریکایی است که در فیلم های انگیزشی بسیاری نقش ایفا کرده و تأثیر زیادی در زندگی و روحیات مردم داشته است. او در مراحل اولیه بیماری پارکینسون قرار داشت و دچار افسردگی شد و در سن 63 سالگی دست به خودکشی زد. داستان ویلیامز و بسیاری دیگر از افراد مشهور و غیر مشهور نشان می دهد که بیماری افسردگی چه تأثیرات عمیق و مخربی بر روح و روان انسان می گذارد و تا چه حد می تواند خطرناک باشد و نباید آن را دست کم گرفت و در پیگیری و درمان نشانه ها و مراحل اولیه آن سهل انگاری کرد.
برای اینکه حالم بهتر شود چه می توانم بکنم؟
در اختلال افسردگی اساسی، مراقبت از خود بسیار دشوار می شود ولی با همه سختی ها باید سعی کنید خوردن و خوابیدنتان به اندازه و درست باشد. تلاش کنید که هر روز از خانه بیرون بروید و حتی شده در محله تان دور بزنید و مردم را تماشا کنید. از نوشیدن الکل و مصرف مواد روانگردان حتی اگر برای زمان کوتاهی احساس خوبی به شما میدهد، خودداری کنید. شاید نشانه های شما بعد ار مدتی از بین برود ولی دوباره برگردد، باید توجه کنید که حتی اگر احساس کردید که حالتان خیلی بهتر است باز هم درمان افسردگی را پیش از موقع، قطع نکنید.
شما تنها نیستید
افراد بسیاری هستند که گرفتار افسردگی بوده اند ولی از آن نجات یافته اند و به زندگی آرام و عادی خود برگشته اند. مدتی را به خودتان مرخصی بدهید و تجدید قوا کنید. مشاوران و روانشناسان ایگوما در این راه همراهتان هستند.
بهار پولاد (روانشناس بالینی - مشاوره فردی و ازدواج)
افسردگی بر روی افکار، رفتار، احساسات، سلامتی جسمی، عملکرد فرد در محل کار، مدرسه و فعالیت های اجتماعی و خانوادگی و همچنین خوشحالی فرد، تأثیر زیادی دارد. باید توجه داشته باشید که داشتن یک یا چند مورد از این علامت ها حتما نشانه افسرده بودن نیست و از طرفی هم می تواند نشانه ای از افسردگی باشد
امیر
بسیار عالی